Ազատ դեմոկրատներ կուսակցության նախագահ Խաչատուր Քոքոբելյանի հարցազրույցը Lragir.am կայքին:

Պարոն Քոքոբելյան, ՀՀՇ արտահերթ համագումարում ԼևոնՏեր-Պետրոսյանն անսպասելի հայտարարություններ արեց՝ ՀՀՇ-նանվանելով «գեղի կլուբ» և «աղանդ»: Ինչպե՞ս եք մեկնաբանում սա, սպասելի՞ էր Ձեզ համարի նրա ելույթը:

Ես այն կարծիքին եմ, որ Տեր-Պետրոսյանը պահի ազդեցության տակ է դա ասել: Ես վստահ եմ, որ եթե ինքը գոնե իր մեջ դա վերանայի կամ ինքն իր հետ մենակ մնալու առիթ ունենա և հիշի այդ տարիները, վստահաբար գոնե ինքն իր համար այդ գնահատականները պետք է որ չհնչեցնի: Առաջինը, ուզում եմ ասել, որ 2000-2007 թվականները, և ընդհանրապես 98 թվականից անմիջապես հետո ՀՀՇ-ն հայտնվեց անմենածանր իրավիճակում: Բացի այն, որ դա ամենածանր ժամանակահատվածն է եղել, նաև այն հիմնական առանցքային դերակատարություն ունեցող քաղաքական գործիչները, որ Հայոց Համազգային շարժման քաղաքական իշխանության մեջ դերակատարություն են ունեցել, նրանք բոլորը գրեթե լքել էին Հայոց Համազգային շարժումը դե ֆակտո: Նրանք չէին հաճախում կուսակցություն, սկսվել էր Վանո Սիրադեղյանի հայտնի դատավարության գործընթացը: Բազմիցս առիթ ենք ունեցել այդ տարիները գնահատելու: Նույնիսկ պահեր եմ հիշում, որ Հայոց համազգային շարժումում մնացել էինք մատների վրա հաշված մարդիկ, չհաշված շրջանի տղերքը, որոնք միշտ իրենց տեղում են եղել: Եվ այն ժամանակ, և հիմա էլ միշտ ինձ համար զարմանալի էր, ես դա միշտ համարել եմ այդ քաղաքական այրերի կողմից, ինչու չէ, նաև պետական այրերի կողմից, ուղղակի քաղաքական դասալքություն: Չեմ կարող այլ բառերով որակավորել, որովհետև այդ ծանր ժամանակահատվածում կուսակցությանը թողնել այդ վիճակում, սկսած նյութականից, ավարտած քաղաքական գործընթացներով, անթույլատրելի է: Եվ ամենակարևորը՝ ի՞նչ հաջողվեց այդ տարիներին անել Հայոց համազգային շարժման ղեկավարությանը՝ ի դեմս իր նախագահների: Նախ, կուսակցությունը կարողացավ դիմակայել այդ ծանր պրոցեսին և կարողացավ կառույցները կուռ պահել, մինչև եկավ 2008 թվականը: Եվ 2007 թվականից սկսած, երբ ՀՀՇ-ն ի դեմս Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ նախագահի ընտրություններին մասնակցելու հայտ ներկայացրեց, տեղին է հիշեցնել, որ քաղաքական ճնշումները վերսկսվեցին, վերսկսվեցին ոչ թե 2008 թվականին, այլ 2007 թվականի ամռանից: Ես գտնում եմ, որ այդ տարիներին ՀՀՇ-ում մնացել էին մարդիկ, ովքեր միշտ պայքարել են իրենց սկզբունքների, քաղաքական մոտեցումների և իրենց պատկերացրած Հայաստանի տեսլականը կերտելու համար: Նրանք չեն պայքարել և այդ զրկանքները չեն կրել նրա համար, որ, չակերտավոր ասած, գեղի կլուբի անդամներ կամ աղանդավորներ կոչվեն: Նրանք քաղաքական համոզմունքի տեր մարդիկ են եղել և այդպիսին են հիմա: Եվ այդ մարդիկ պայքարել են իրենց քաղաքական համոզմունքների համար: Մնացած գնահատականները հնչեցնելը, մնացած մոտեցումները ես ուղղակի համարում եմ վիրավորական և կարծում եմ, որ պետք է շատ խնամքով խոսել այդ տարիների մասին: Նրանք մարդիկ են, ովքեր իրենց ուսերին պատերազմ են տարել, պատերազմ բառիս բուն իմաստով՝ Ղարաբաղի ճակատից սկսած մինչև քաղաքական ճակատամարտ: Ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ 2008 թվականի նախագահի ընտրությունները զուտ քաղաքական ճակատամարտ էր, և Հայոց համազգային շարժման այդ տղաները, աղջիկները, բոլոր սրբորեն, համոզմունքով մինչև վերջ պայքարեցին այդ օրերին: Եվ որևիցե մեկի համար գաղտնիք չէ, չեմ ուզում վիրավորել մյուս քաղաքական ուժերին, ովքեր այդ քաղաքական պայքարի մաս են կազմել, բայց բոլորը գիտեն, որ օրինակ բանտերում հայտնվածների ճնշող մեծամասնությունը Հայոց համազգային շարժման ներկայացուցիչներն են: Հայոց համազգային շարժման ներկայացուցիչներն էին, որոնք ղեկավարում էին նախագահի ընտրությունների, ներողություն այս բառիս համար, մասսային և հանրապետական շտաբները: Այդ մարդիկ կարողացել են այդպիսի ծանր պայքար տանել իրենց ուսերին: Ես հորդորում եմ բոլորին՝ շատ խնամքով և հարգալից լինել այդ մարդկանց նկատմամբ:

Պարոն Քոքոբելյան, այսինքն՝ դուք հավատո՞ւմ եք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իր ասածի համար զղջացել է:

Ես բացարձակ միտք չունեմ գնահատել՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը զղջացել է, թե չի զղջացել: Բայց այնուհանդերձ ես այն կարծիքին եմ, որ նա այդ պահին դահլիճում տեղի ունեցած մթնոլորտի արդյունքում ուղղակի պահի ազդեցության տակ նման գնահատական է տվել: Այլապես չէր կարելի, առավել ևս երկրի հիմնադիր նախագահն իր քաղաքական թիմի մասին խոսի այդպես, որն իր ուսերին ամբողջապես տարել է այդ պրոցեսը:

Դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում նրան, որ այդ հայտարարության ժամանակ դահլիճից շատ քիչ թվով ընդդիմացողներ եղան:

Այդ հարցը շատ է բարձրացվում: Ես չեմ ուզենա նախ հիշել մեր անցյալի հետ կապված այն պահերը կամ այն հակասությունները, որ մենք ունեցել ենք նախկինում, այսօրվա ՀՀՇ-ի քաղաքական ղեկավարության հետ: Չեմ բնորոշում դա այնպես, որ իրենք չեն համարձակվել խոսել: Կան այնտեղ մարդիկ, որոնց համար Տեր-Պետրոսյանը լինելով հեղինակություն, իրենք երբևիցե չեն մտածել հակադարձել նրա ասածին: Բայց դա իրավունք չի վերապահում որևիցե մեկին, որպեսզի այդ մարդկանց մասին խոսի այդ տոնով կամ այդպես: Պետք է իրերն իրենց անունով կոչենք:

 Ինչպե՞ս եք վերաբերվում Տեր-Պետրոսյանի նախաձեռնությանը՝ ՀՀՇ-ի կազմալուծմանն ու ՀԱԿ կուսակցության ստեղծմանը:

 ՀՀՇ-ն Հայաստանի Հանրապետության հիմնադիր քաղաքական ուժն է, որքան էլ շատ-շատ մարդիկ չցանկանան, փաստ է, որ 88 թվից երկրի կառուցման և մեր շարժման ակունքներում կանգած և դա իր ուսերին տարած քաղաքական ուժն է: Ինչքան ես եմ մամուլից տեղեկացել, իրենք 50-50 սկզբունքով այդ քաղաքական ուժի հետ նոր կուսակցություն են ուզում գոյացնել: Այսինքն՝ ինչ է ստացվում, եթե այնտեղ հավաքված են «աղանդավորներ» կամ «գեղի կլուբ», ուրեմն առնվազն երկու անգամ մեծացած նույն պատկե՞րը պետք է ունենանք, թե ի՞նչ: Եվ հենց այդտեղից եմ կարծում, որ Տեր-Պետրոսյանը պահի ազդեցության տակ է դա ասել, հակառակ դեպքում դա իրեն օգուտ չի բերում: Այդ գնահատականը ոչ մի առումով իրեն ձեռնտու չէ:

Կարծում եմ, որ ՀՀՇ ղեկավարությունը և մյուսները պարտավոր են ներողություն խնդրել այն շարքային անդամներից և այն պայքարող մարդկանցից, որոնք տարիներ ի վեր պայքարել են և, կարծում եմ, կշարունակեն պայքարել Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանադրական կարգի հաստատման համար:

Պարոն Քոքոբելյան, Արամ Մանուկյանը երեկ պարզաբանեց, որ Տեր-Պետրոսյանի հայտարարությունը վերաբերել է հենց կուսակցության վարչությանը:

Շատ հետաքրքիր դիտարկում է, ես չեմ ուզում ընդհանրապես մեկնաբանել այն: Եթե Արամ Մանուկյանը նման մեկնաբանություն է տվել, ուրեմն թող բարի լինեն վարչության անդամները նույնպես մեկնաբանություն տան, առաջին հերթին ինքը: Մենք միշտ վախեցել ենք և ցավ ենք ապրել, որ Հայոց համազգային շարժումը չարժանանա այն ճակատագրին, որին արժանացավ հիմա: Այդ մտահոգության մասին մենք խոսել ենք նաև նախկինում՝ վարչության  նիստերին և բոլոր մեր քաղաքական քննարկումների ժամանակ: Եվ դա ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ: Բազմիցս նշել ենք, որ դա, դժբախտաբար, ավարտվելու է այդպես: Կուզենայի սխալված լինել:

Ստեղծվող ՀԱԿ կուսակցության ապագայի վերաբերյալ կանխատեսումներ կարո՞ղ եք անել:

Որևիցե կանխատեսում չեմ ուզում անել, առաջիկայում քաղաքական պրոցեսներ կլինեն, և մենք կտեսնենք, թե իրենք իրենց տեղն ու դիրքը ինչպես են դնում: Վստահաբար կարող եմ ասել, որ ընդդիմադիր քաղաքական ուժ կլինի, դա ակնհայտ է:

Պարոն Քոքոբելյան, դուք անձամբ վիրավորե՞լ եք Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթից:

Գիտեք, քաղաքականությունը զգացական դաշտում չի, կարծում եմ, որ սա այն դեպքն է, որ Տեր-Պետրոսյանն է գործել զգացմունքային դաշտում: Կարծում եմ, որ ուղղակի ոչ քաղաքական գնահատական է հնչել:

Ինչպե՞ս եք գնահատում քաղաքական իրավիճակը, հետընտրական զարգացումները:

Հայաստանում տեղի ունեցավ այն, ինչ պետք է տեղի ունենար: Իշխանությունները տապալեցին մի գործընթաց, սա մի յուրօրինակ հանրաքվե էր, և իշխանությունները ձախողեցին այն: Տարիներ ի վեր, դա ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, Հայաստանի Հանրապետությունում քաղաքացու ամենակարևոր՝ ընտրելու իրավունքը, ընտրության քվեն յուրացվում է իշխանությունների կողմից: Չեմ ուզում դեռ գնահատական տալ զարգացումներին, զուտ այն առումով, որ մենք այդ պրոցեսում չենք, և չեմ ուզում մարդկանց խանգարած լինենք կամ մեր գնահատականներով այլ տեսլական ձևավորենք: Ուղղակի մի բան կարող եմ ասել, որ դժբախտաբար Հայաստանի Հանրապետության քաղաքական գործիչները միշտ չէ, որ ադեկվատ են գտնվել: Եվ մի տենդենց է նկատվում, որ անընդհատ խոսում են քաղաքական գործիչները, որ այլևս ժողովուրդը ստրուկ չէ, ժողովուրդը չի վախենում և այլն: Ուզում եմ հիշեցնել բոլորին, որ Հայաստանի ժողովուրդը երբեք ստրուկ չի եղել: Թող խնամքով խոսեն ժողովրդի մասին, մեր ժողովուրդը 88 թվականից սկսած երբեք վախկոտ չի եղել: Հայաստանի Հանրապետությունն այնպիսի մեծ հաղթանակներ է տոնել՝ ի դեմս հայ ժողովրդի, ինչպիսին 88-ի զարթոնքն էր, 91 թվականի անկախ Հայաստանի Հանրապետության կերտումն էր, ղարաբաղյան պատերազմում տարած մեր հաղթանակն էր: Ի սեր Աստծո, ժողովուրդը երբեք ստրուկ չի եղել, ստրուկ են եղել քաղաքական գործիչները, դժբախտաբար: Հրապարակային պայքարը ես ողջունում եմ: Չեմ կիսում այն կարծիքը, որ հանրահավաքային պայքարը դա ճիշտ գործիք չէ: Եթե ժողովրդին այլընտրանք չի մնում, ժողովուրդը միշտ օգտվում է այդ գործիքից:

Ձեզ համար սպասվա՞ծ էին ընտրությունների արդյունքները, տեսակետ կա, որ ընդդիմության ձայներն են գնացել Րաֆֆի Հովհաննիսյանին:

Միանշանակ: Ես քիչ կարևոր եմ համարում, թե ում ձայներն են գնացել Րաֆֆի Հովհաննիսյանին: Րաֆֆի Հովհաննիսյանին բնականաբար գնացել են ընդդիմության ձայները, որովհետև նա հայտ էր ներկայացրել և պայքարում էր ընդդիմության դաշտում: Բնական էր, որ այդպես պետք է լիներ: Կա մի փաստ, որ Հայաստանում ընդդիմությունը 96 թվականից սկսած հստակ հաղթել է, այսինքն, ժողովուրդը միշտ կողմնորոշվել է և նրա հետ միշտ պետք է վարվել խնամքով: Հայաստանում մի նոր իրավիճակ է ստեղծվել. Մեր երկրում մնացած մարդիկ հաստատակամ են ու պատրաստ են պայքարել իրենց իրավունքների համար, և դա մեծ ձեռքբերում է:

Ռոզա Հովհաննիսյան 

Հարցազրույցը տրվել է Lragir.am և Panorama.am կայքերին