Մեր զրուցակիցն է հրապարակախոս, Ազատ դեմոկրատներ կուսակցության փոխնախագահ Անուշ Սեդրակյանը

Անուշ, օրերս ՍԴ-ն կասեցրեց «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի երկու հոդվածների կիրառումը: Սա հանրային ճնշման հետևա՞նք էր, թե իշխանության կողմից մշակված սցենար նման ելքով:

Ուկրաինայի դեպքերը փաստեցին, որ կան որոշակի երևույթներ, որոնք կարելի է պահել վերահսկողության ներքո, որոնք կարելի է ուղղորդել, որոնք կարելի է սկսել և կարելի է ավարտել մեկ կախարդական փայտիկի հպումով, և ցանկալի է, որ ժողովրդական դժգոհությունն ուղղորդվի հենց այն ուղղություններով, որոնք ուղղորդելի են, քանի որ ժողովրդական ցասումն անուղղորդելի է: Սակայն քաղաքացիական պայքարի կղզյակները, որոնք իսկապես անհրաժեշտ են, և ես չեմ նսեմացնում այդ պայքարի կարևորությունը, այնուամենայնիվ իրական վտանգ չեն ներկայացնում: Իրական վտանգ ներկայացնում է ուրիշ բան. ի՞նչն է հրահրել կենսաթոշակային կուտակային ռեֆորմ իրականացնելուն: Փողը, որ պետք է գար Հայաստանի հիմնական գործունեությունից՝ հանքարդյունաբերություն, եղած-չեղած իմպորտ, հարկեր, փոխանակ հոսի բյուջե, հոսում է դեպի մասնավոր կուտակային ֆոնդ՝ դատարկելով հանրային կուտակային ֆոնդը: Եվ հանրային կուտակային ֆոնդը ևս մեկ անգամ լցնելու համար օգտագործում են այս ծրագիրը: Ահա այստեղ է թաքնված բոլոր խնդիրների արմատը, և մեզ բնավ չպետք է հետաքրքրի՝ այդ պայքարն ուղղորդվա՞ծ էր իշխանությունների կողմից, թե ոչ: Մենք պետք է հասկանանք, որ պայքարի կղզյակ անհրաժեշտ է, որովհետև մարդիկ ուղղակի թրծվում են. ես էլ շատ բաներ սովորեցի կենսաթոշակային համակարգի, նրա արտասահմանյան փորձի,  առանձնահատկությունների և նրա պատճառների մասին: Այսինքն` պրոֆեսիոնալ շարժման համար սրանք արհմիութենական շարժման նախադեպեր են, որոնք նույնպես շատ կարևոր են, բայց սրանք համակարգային ռեֆորմներ չեն: Այսինքն` փոխարինել ֆունդամենտալ ռեֆորմը փոքր, տեղային ռեֆորմներով, դա այն արդյունքն է, որը խաթարված տնտեսությամբ երկրում չի տալու որևէ իրական, շոշափելի օգուտ, այն ուղղակի առժամանակ մեղմելու է ինչ-որ զայրույթ, մեղմելու է ինչ-որ կամարտահայտում: Բայց չէ՞ որ դրանից չեն դադարելու բնակչության սնանկացումը, արտագաղթը, մասնավոր սեկտորի յուրացումը, կոռուպցիան: Խնդիրը ուրիշ է՝ եթե դու ուզում ես պետությունը փրկել, որովհետև սա հենց այդ պահն է, ապա որպես իշխանություն՝ դու պետք է հասարակության ուշադրությունը կենտրոնացնես գլոբալ խնդիրների վրա: Սա այն քայլն էր, որ չարեց Յանուկովիչը, որը չի անում Պուտինը և չեն անում բոլոր այն մարդիկ, ովքեր 21-րդ դարում պետությունը կառավարում են 20-րդ դարի սխեմայով: Երեք տասնամյակում աշխարհը գլխապտույտ տեխնոլոգիական առաջընթաց է ունեցել, ինչը նշանակում է մտքի առաջընթաց, մտքի առաջընթաց նշանակում է համակարգի առաջընթաց, որից մենք անհույս հետ ենք մնում:

Հնարավո՞ր է՝ այս տեսակ որոշումներ կայացվում են այն դեպքում, երբ իշխանությունը իրական վտանգ է զգում, ամեն ինչ անում մայդանի կրկնություն թույլ չտալու համար:

Մայդանը պայմանավորված չէ կենսաթոշակային կուտակային համակարգով, դա մասերից մեկն է: Հիմա մենք գտնվում ենք տնտեսական, մշակութային և նաև անվտանգության այնպիսի ճգնաժամի մեջ, որ ցանկացած բան կարող է մայդանի առիթ հանդիսանալ: Մենք ունեցել ենք մայդան: Յուրաքանչյուր ժողովրդի տասնամյակի մեջ տրվում է մեկ պատմական շանս, այդ պատմական շանսը տանուլ չի տվել ժողովուրդը, որովհետև մեր ժողովուրդը պակաս գիտակից չէ, քան Ուկրաինայի ժողովուրդը, պակաս հետաքրքիր ժողովուրդ չէ, նույնիսկ՝ շատ տեղերում ավելի լավ կազմակերպված: Այդ մայդանը կորսվեց այն պատճառով, որ մենք անկախության այս քսան տարիների ընթացքում չկարողացանք ձևավորել պետական մտածողությամբ ընդդիմություն: Հիմա խոչընդոտում են նոր քաղաքական ընդդիմություն ստեղծելու բոլոր ջանքերը, որովհետև այդ նոր քաղաքական ընդդիմությունը պետք է ուղղակի ձևակերպի գլոբալ պատկերներ, ցույց տա պայքարի ճանապարհները: Ինձ համար արտագաղթից ավելի սարսափելի մայդան չկա: Դա այն մայդանն է, որն արդեն չի պայքարում, նա ուղղակի անտեսում է և արհամարհում: Շանսը պետք է ուղղորդվի շատ լավ մտածված պատճառահետևանքային բազայով, որովհետև ուղղակի վերցնել շանս և գնալ, ասել իշխանությունները հանցագործ են՝ դա եղել է մեր հեղափոխականների հիմնաթեզը, որը արդյունք չի տվել: Խնդիրը ճիշտ բարձրաձայնելուց կանխորոշվում է պայքարի հաջողությունը կամ անհաջողությունը: Պետական կառավարման արդյունավետ ստանդարտն անհույս է Հայաստանում, անհույս է Ռուսաստանի պես ռեսուրսաշատ երկրում, և ժամանակին անհույս էր Ուկրաինայում: Հիմա ուկրաինացիները չեն ուզում, որ իրենց մոտ պետության կառավարման ստանդարտն անարդյունավետ լինի:

Ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանում կարո՞ղ  է անցնցում համակարգափոխություն լինել:

Ինչ ասել է անցնցում… բոլորն ասում են՝ զոհե՞ր եք ուզում: Սա շատ հայտնի լոզունգ է, իսկ ես հիմա այդ նույն խոսողներին հարց տամ՝ Հայաստանի էկոլոգիական թշվառության պատճառով, օդի արտանետումների, ոչ պրոֆեսիոնալ, կոռումպացված բժշկության պատճառով, սխալ ուսուցման, սովի, աղքատության պատճառով մենք տարեկան քանի՞ զոհ ենք տալիս: Այսինքն՝ եթե  համեմատենք Մայդանի փաստացի զոհերի և պետական բարձիթողության հետևանքով, այդ թվում՝ բանակի ներսում ունեցած մեր զոհերը, դրանք բոլորը համակարգի սխալ գործունեության հետեւանք են: Հիմա ես առաջարկում եմ հաշվել այս զոհերն ու այն զոհերը: Եվ ինչո՞ւ ենք կարծում, որ  վիրահատական սեղանին սխալ բուժման պատճառով մահացած մարդն ուղղակի պատահական է մահացել, իսկ ազատության համար պայքարող մարտիկը զոհվել է…

Ձեր կարծիքով, Մայդանն ի՞նչ ելք կունենա, երբ խոսվում է այն մասին, որ Մոսկվան Ուկրաինան անգամ կործանման գնով չի հանձնի:

Իմ ուկրաինացի ընկերները լավատես են: Համենայն դեպս, մի ելք կարող է ունենալ Մայդանը: Ինչ վերաբերում է պնդմանը, թե Մոսկվան անգամ Ուկրաինայի կործանման գնով Ուկրաինան չի տա, ապա կարծում եմ, որ ՀՆԱ-ի բացասական ցուցանիշով ընթացող Ռուսաստանը պիտի մի փոքր համեստ լինի: Այսինքն՝ չտալու և ներպետական ամբիցիաներ շահարկելու համար պիտի մի քիչ ավելի կայուն ու կայացած լինել, այնինչ Ռուսաստանի կայացածության միակ գրավականը մնացել են կայսերապաշտական նկրտումները: Եթե հանկարծ Ռուսաստանը բաց թողնի իր կայսերապաշտական ամբիցիաները, նա ուղղակի կջնջվի որպես պետություն ու գործոն, որովհետև ոչ ոք նրան հաշվի չի առնի: Հիմա Մոսկվան փորձում է իր ամբիցիաներով խնդիրներ առաջացնել: Պատկերացրեք, թե ինչ կլիներ, եթե Ռուսաստանը հետ քաշված լիներ: Ինչ ասել է «չտալ Ուկրաինան»: Դու կամ պետք է սարսափելի չափով ֆինանսավորես ժողովրդին, որ նա գոհանա, իսկ դա տեղի չի ունենում, որովհետև Ռուսաստանը չունի այդ գումարը, կամ պիտի անվերջ ճնշես զենքով, իսկ դա, ինչպես տեսնում եք, չի անցնում, որովհետև մարդիկ կանգնում են և դիմագրավում: Ինչ վերաբերում է միջազգային ճնշող մեխանիզմներին, ես այս հարցում ոգևորված չեմ ոչ Եվրոպայի, ոչ ԱՄՆ-ի քայլերով: Եթե մարտի 1-ին մենք բողոքում էինք, որ Եվրոպան և ԱՄՆ-ն աչքաթող են արել այսպես կոչված մեր ազնիվ շարժումը, ապա նույնկերպ կարող են բողոքել նաև ուկրաինացիները, բայց նրանք չեն էլ բողոքում, որովհետև խնդիրը հետևյալն է. Ո՞ւմ համար ենք պայքարում. մեզ համար ենք պայքար մղում և, իհարկե, եթե ունենք հակառակվող ուժ, պիտի դրա դեմ գնանք և աջակցություն էլ պիտի չակնկալենք, որովհետև ոչ մեկին տվյալ պետության ցավը չի հետաքրքրում:

Կա՞ ընդդիմություն, որն ստանձնում է այդ պատասխանատվությունը:

Եթե հիմա Մայդանում ընդդիմությունը վեր կենա և ասի, թե ստանձնում է պատասխանատվություն, մահակներով կխփեն և ճիշտ կանեն, որովհետև ընդդիմությունը նրա համար է, որ արտահայտի հասարակության ազատ կամքի ավելի գրագետ, ավելի քաղաքականապես ձևակերպված տարբերակը: Ընդդիմությունը նրա համար չի, որ ուղղորդի: Մեզ մոտ պարբերաբար ուղղորդում են դեպի տուն, դեպի աղոթք, բայց դա սխալ ուղղորդում է: Պետք է պարզապես դիրքորոշում արտահայտել և տեսնել՝ ընդունո՞ւմ են քո տարբերակը, թե ոչ: Մենք անընդհատ ուզում ենք, որ մեկը գա ստանձնի պատասխանատվություն, առաջնորդի և կապ չունի, թե ուր է առաջնորդում՝ դեպի անդունդ, թե դեպի լուսավոր ապագա: Մենք անպայման ուզում ենք, որ պատասխանատվությունը ուրիշի վրա դնենք: Յուրաքանչյուր պետություն, յուրաքանչյուր ժողովուրդ ինքն է պատասխանատու իր համար: Յուրաքանչյուր իշխանություն ոչ միայն պատասխանատու է իր համար, այլև պետության և ժողովրդի, ու եթե պատասխանատվությունը լավ չի իրականացնում, պետք է հեռանա, ինչպես Ուկրաինայում:

Շատերը կանխատեսում են, որ 2014-ը համակարգային փոփոխությունների համար միակ տարին է: Դուք 2014-ի համար այդպիսի զարգացումներ կանխատեսո՞ւմ եք:

Մայդանը չի կազմակերպվում, այն ինքնակազմակերպվում է: Դրա համար մենք կարիք ունենք առավելագույն տեղեկացվածություն ապահովել 2014-ի ընթացքում: Որպեսզի մարդիկ իրենք տեսնեն իրավիճակն ու իրենք որոշեն, թե ինչ ելքեր են նախընտրում այս իրավիճակից: Ելքերը շատ են, կարելի է պարզապես հեռանալ, որը ևս ելք է: Ու թող ոչ մեկը չփորձի մյուսին մեղադրել կամ պախարակել: Կարելի է դուրս գալ Մայդան, կարելի է նաև այսպես մահանալ՝ ձևացնելով, թե չես զոհվում: Դրա համար ելքերից որը կընտրի հասարակության մեծամասնությունը, դա էլ կլինի այդ պահի ելքը: Մարդիկ, որոնք այլ կերպ են մտածում, պարտավոր են արտահայտել իրենց դիրքորոշումը, բայց որոշումը կայացնում են մարդիկ, հասարակությունը:

Բայց մեր հասարակությունը ներկայում ընդունա՞կ է դրան:

ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆ, Հարցազրուցավար

• Հարցազրույց – Երեքշաբթի, 28 Հունվարի 2014, 15:55